" तुझ्या अस्तित्वाची किंमत तुला कळो वा न कळो, पण तुझ्यामुळे कुणाचं तरी आयुष्य उजळतं." जागतिक आत्महत्या प्रतिबंध दिवस त्यानिमित्ताने.. ✍️

 

आत्महत्येच्या अंधारातून प्रकाशाकडे...

मानवजातीला बुद्धी, संवेदना आणि तर्क देऊन निसर्गानं एक सुंदर देणगी दिली आहे, पण आज या देणगीवरच निराशेचे आणि अंधाराचे सावट गडद होताना दिसते. "जगणे म्हणजे संघर्ष" हे आपण वारंवार म्हणतो, पण दुर्दैवाने हा संघर्ष अनेकदा पराभवात संपतो. आत्महत्या ही फक्त वैयक्तिक हानी नसून ती समाज, कुटुंब आणि राष्ट्रासाठी एक मोठा धक्का असतो. म्हणूनच दरवर्षी 10 सप्टेंबर रोजी "जागतिक आत्महत्या प्रतिबंध दिवस" पाळला जातो. 

हा दिवस केवळ मृत्यूच्या आकडेवारीकडे पाहण्याचा नसून, जीवन वाचविण्याचा, माणसात आशा जागविण्याचा दिवस आहे.

भारतामध्ये आत्महत्येचं संकट एक "साइलेंट एपिडेमिक" बनलं आहे.

राष्ट्रीय गुन्हे नोंदणी ब्युरो (NCRB) च्या अहवालानुसार दर तासाला सुमारे 15 लोक आत्महत्या करतात.

म्हणजेच दर चार मिनिटाला एक व्यक्ती स्वतःचं आयुष्य संपवते.

यामध्ये विद्यार्थी, शेतकरी, व्यापारी, गृहिणी, बेरोजगार तरुण, अगदी प्रतिष्ठित आणि लोकप्रिय व्यक्ती सुद्धा मोठ्या प्रमाणावर आहेत.

👉 विद्यार्थी..

स्पर्धा परीक्षा, अपयशाची भीती, पालकांचा दबाव, सोशल मीडियाची तुलना… या सगळ्या जंजाळात आजची तरुणाई अक्षरशः गुदमरत आहे. "फक्त गुण मिळवणं हाच यशाचा मार्ग आहे" ही चुकीची समजूत अनेकांच्या मनावर बिंबली आहे. पालक आणि समाजाने मुलांच्या क्षमतेकडे न पाहता अवास्तव अपेक्षा ठेवण्यामुळे हे दडपण त्यांना अक्षरशः गिळून टाकते. परिणामी, आत्मविश्वास ढासळतो आणि ते चुकीचा मार्ग निवडतात.

👉 शेतकरी...

कर्ज, उत्पादनखर्च, हवामानातील अनिश्चितता, शासकीय यंत्रणेचं उदासीनपण… ह्या साखळीत शेतकरी अडकून पडला आहे. वर्षानुवर्षे पीक घेऊनही नफा नाही, कर्जमाफीसाठी वणवण, आणि त्यात अचानक आलेला दुष्काळ वा पाऊस..हे सगळं मिळून त्याला निराशेच्या गर्तेत ढकलतं. देशाला अन्न देणारा हा अन्नदाता स्वतःच उपासमारी, अपमान आणि असहायतेमुळे मृत्यूला कवटाळतो, ही फार मोठी शोकांतिका देशासमोर आहे.

👉 व्यापारी व उद्योगपती...

आर्थिक मंदी, सरकारची विसंगत औद्योगिक धोरणे,दिवाळखोरी, बाजारातील स्पर्धा… यामुळे व्यापाऱ्यांचं आयुष्य अक्षरशः ढवळून निघतं. एकीकडे वाढता करभार, दुसरीकडे डिजिटल स्पर्धा, कर्जफेडीचं ओझं.. या सगळ्यामुळे अनेक व्यापाऱ्यांचे घर उद्ध्वस्त होत आहेत. समाजात प्रतिष्ठा गमावण्याच्या भीतीने ते अनेकदा ताण सहन न करता स्वतःचं जीवन संपवतात.

👉 लोकप्रिय व्यक्ती...

सेलिब्रिटींना मिळणारी कीर्ती अनेकदा एकाकीपणाने, मानसिक तणावाने झाकोळली जाते. बाहेरून दिसणाऱ्या चमकदार जगामागे अनामिक वेदना, अफाट अपेक्षा आणि सततची स्पर्धा दडलेली असते. सततच्या टीका, सोशल मीडियावरील ट्रोलिंग, खोट्या नात्यांचा गोंधळ.. या सगळ्यामुळे ते आतून तुटून जातात. अनेकदा त्यांच्या हसऱ्या चेहऱ्यामागे उदासी, रिकामेपण आणि वेदना लपलेल्या असतात.

👉 गृहिणी व महिला...

हा वर्ग अनेकदा नजरेआड होतो, पण आत्महत्येच्या आकडेवारीत यांचाही मोठा वाटा आहे. कौटुंबिक ताण, घरगुती हिंसा, आत्मसन्मानाचा अभाव, एकाकीपणा, आर्थिक स्वातंत्र्याचा अभाव...या कारणांनी अनेक गृहिणी जगणं असह्य मानतात. "घरातील काम ही सेवा आहे, कामगिरी नाही" ही समाजाची मानसिकता त्यांना कमी लेखते. मानसिक आधार आणि ओळख न मिळाल्यामुळे, अनेक वेळा या महिला मौनात तुटत जातात.

आत्महत्येची कारणे..

आत्महत्या ही फक्त एक क्षणिक निर्णय वाटतो, पण त्यामागे दीर्घकालीन वेदना दडलेल्या असतात.

मानसिक आरोग्याकडे दुर्लक्ष – डिप्रेशन, चिंता, तणाव यांना "कमजोरी" मानलं जातं.

आर्थिक असुरक्षितता – कर्ज, बेरोजगारी, अस्थिर बाजारपेठ.

सामाजिक दबाव – यशाची अटळ अपेक्षा, मान-सन्मानाची भीती, अपयशाचं कलंक.

कुटुंबातील तणाव – एकटेपण, तुटलेले नातेसंबंध.

समजुतींचा अभाव – "माझ्या समस्येला कोणी समजून घेणार नाही" असं वाटणं.

उपाय आणि दिशा

आत्महत्येचा प्रश्न केवळ वैयक्तिक नाही, तर तो सामाजिक आणि राष्ट्रीय आहे. त्यामुळे उपायही सर्व स्तरांवर हवेत असं मला वाटतं..

1. मानसिक आरोग्याबाबत जागरूकता:

डिप्रेशन, अँक्झायटी यांना "लाज" मानण्याऐवजी खुलेपणाने स्वीकारायला शिकवलं पाहिजे.

शाळा, महाविद्यालये, कार्यस्थळांवर कौन्सेलिंग सेवा अनिवार्य असाव्यात.

2. समाजातील संवेदनशीलता वाढविणे:

"अपयश ही शेवट नाही" हा संदेश तरुणाईपर्यंत पोचवणे. आत्महत्या केलेल्या व्यक्तीच्या कुटुंबाकडे करुणा आणि आधाराने पाहणं.

3. शेती व अर्थव्यवस्थेतील धोरणात्मक बदल:

शेतकऱ्यांना हमीभाव, कर्जमाफीसह स्थिर उत्पन्नाची हमी. छोट्या व्यापाऱ्यांसाठी सुरक्षित धोरणे आणि बाजारपेठेतील स्थैर्य.

4. कुटुंबीय आणि मित्रांची भूमिका:

आपल्या जवळच्या व्यक्तींच्या वर्तनातील बदल ओळखणं. "तू एकटा नाहीस" हा आधार देणं.

5. हेल्पलाईन सेवा:

आत्महत्या प्रतिबंध हेल्पलाईन क्रमांकांचा प्रसार (जसे की 1800-599-0019 – KIRAN हेल्पलाइन).

जीवन हा एक प्रवास आहे ..संघर्षांनी भरलेला, पण त्याच वेळी शक्यतांनी, आशांनी आणि संधींनीही उजळलेला. आत्महत्या ही कोणत्याही प्रश्नाचं उत्तर नाही. खरी धैर्याची कसोटी म्हणजे मृत्यू निवडणं नव्हे, तर अंधारातून प्रकाश शोधणं.

"जागतिक आत्महत्या प्रतिबंध दिवस" हा दिवस आपल्याला सांगतो.. ✍️

👉 तुझ्या वेदना तू एकट्याने वाहायच्या नाहीत.

👉 तुझं आयुष्य तुला संपवायचं नाही, ते नव्याने घडवायचं आहे.

👉 अपयश हे शेवट नसून नवा आरंभ आहे.

👉 अंधार कितीही गडद असला तरी प्रकाशाचा किरण तुला शोधायलाच हवा..

👉 तुझ्या अस्तित्वाची किंमत तुला कळो वा न कळो, पण तुझ्यामुळे कुणाचं तरी आयुष्य उजळत असतं.

👉 मदत मागणं ही कमजोरी नाही, तर धैर्याचं लक्षण आहे.

👉 जीवन हा संघर्ष असला तरी त्यात आशेचा झरा नेहमी उगम पावतो.

म्हणूनच प्रत्येकाने एकमेकांसाठी मानसिक आधार होऊया, कारण एखाद्या व्यक्तीच्या चेहऱ्यावर पुन्हा हसू फुलवणं – हीच खरी समाजसेवा आहे. 

आज, या दिवशी आपण ठरवूया... " जीवन वाचवणं हीच खरी मानवतेची सेवा आहे." 

-विचार संकलन आणि संपादन.. ✍️

-एक साहित्यप्रेमी आणि समाजमाध्यमकार..

#विद्यार्थीमित्र प्रा.रफीक शेख 

The Spirit of Zindagi Foundation 

🎓 डॉ. ए.पी.जे.अब्दुल कलाम विद्यार्थी फाउंडेशन, परभणी.

#जागतिकआत्महत्या_प्रतिबंध_दिवस #आत्महत्या_प्रतिबंध #HopeForLife #SayNoToSuicide #MentalHealthMatters #मानसिकआरोग्य #StopSuicide #जीवनजगा #HopeNotDespair #YouAreNotAlone #आशेचा_झरा #BreakTheStigma #LifeIsPrecious #TogetherForLife #आत्महत्येला_नकार #FightDepression #SpreadPositivity #HelpIsHere #SuicidePreventionDay #EndTheSilence #BeTheLight #HopeForTomorrow #जीवनमोलाचंआहे #StandByEachOther #TheSpiritOfZindagi #KalamsVision #StudentsForHope